Toplumsal travma yaşadığımız deprem, sel, yangın ya da terör saldırılarının meydana geldiği dönemlerde, sosyal medyanın enginliğinde gezmeyi ve sürekli yenilenen düzeninde, olumsuz haberlere bakmayı, anasayfada kaydırmaya devam etmeyi durduramıyor musunuz? Bu noktada çok dikkatli olmalısınız çünkü doomscrolling’e ya da Türkçe anlamıyla “felaket kaydırmasına” düşüyor olabilirsiniz.
Aşırı miktarda ekran başında geçirilen süreyi tanımlayan bu kavramla aslında Covid-19 Pandemisi sürecinde tam olarak tanıştık. 2018 yılında Twitter’da ortaya çıktığı iddia edilen sözcüğün daha erken tarihli kullanımlarına rastlamak da mümkün. Böyle zor zamanlarda, akıl almaz manşetler silsilesinde, akışta sürekli aşağı kaydırma yapmak için uykusundan, üretkenliğinden ve mental sağlığından fedakarlık eden tek kişi siz değilsiniz.
Ruh sağlığınızı olumsuz bir şekilde etkileyen, “sürekli olumsuz haberlere odaklanmak, sosyal medyada kaydırma yapmak” olarak tanımlanan bu kavram Covid-19 pandemisinden sonra da elbette hayatımızda kaldı.
Cambridge Sözlük, “telefonunuza veya bilgisayarınıza bakmak ve kötü veya olumsuz haberler okumak için çok fazla zaman harcamak” şeklinde tanımlayarak, internet kökenli bu kelimeyi literatüre de sokmuş oldu. Ancak yine de takipçilerine uyarı yapmayı ihmal etmiyor; “Her gece iki saat boyunca kıyamet koparmak kıyameti durdurmaz”.
Kendinizi bu derin umutsuzluk çukuruna soktuğunuz, gecenin geç saatlerine kadar devam ettiğimiz bu kaydırma eylemini yapan tek kişi olmadığınızı fark etmeniz gerekiyor. Ayrıca, bundan uzak durmak için yapabileceğiniz çözümlerinizi de belirleyebilirsiniz. Kötü haberlerle çevrili bir akşamda, her şeyi bir kenara bırakıp tüm bu felaketin varlığını unutmaya çalışmak yerine küçük bir ayrıntıya takılıp anasayfada saatlerce kaydırma yapmak çok cazip gelebilir. Ama unutulmamalıdır ki, bu eylem gerçekten hem zihinsel hem de fiziksel sağlığımızı olumsuz etkiliyor.
Ohio Eyalet Üniversitesi’nden Phd. Ken Yeager, doomscrolling’e düşmemizin gerekçesi olarak evrimi gösteriyor. Çünkü “tehlikeyi hissedebiliyoruz ve bu hayatta kalmamıza yardımcı oluyor” diyor. Elbette bu felaket kaydırmasının sebebi, sorularımıza bir cevap bulmak ümidi olabilir. Ancak uzun bir kaydırmanın sonucunda aradığımız cevabı bulamadan, hatta daha fazla soruyla kendimizi baş başa buluyoruz. Kendimizi, sevdiklerimizi yaşanan bu toplumsal travma sürecinden koruma içgüdümüz, bizi bu felaket kaydırmasına itiyor. Bulamadığımız cevaplar da kendimizi daha depresif, daha yalnız ve daha mutsuz hissetmeye itiyor.
Sizin için önerimiz aslında çok basit: Sosyal medyada geçirdiğiniz sürede, doğru ve teyitli haber kaynaklarına inanarak, sağlıklı içerikleri takip etmeniz. Bunun yanında dijital okuryazarlık hakkında yapacağınız küçük bir araştırma da son derece yardımcı olacaktır. Sosyal medya mecralarında geçirmiş olduğunuz vaktin farkında, ve içerikleri mümkün olduğu kadar doğru kaynaklardan takip ettiğinizde bu sorunun üzerinden gelmeniz daha kolay olacaktır. Buna ek önlemler olarak, gece yatarken telefonu yatağın uzağında bırakmak da sabah düşeceğiniz doomscrolling’e bir çözüm olabilir.
Hayatımızdaki işleri bir kenara koyarak sürekli felaket kaydırması yapmak mümkün değil. İşlerinizin yoğunluğundan kaçamazsınız. Felaket kaydırması yapmak hem fiziksel hem de zihinsel sağlığınıza hiçbir fayda sağlamadığı gibi kötü hissetmenize ve hayatınıza odaklanmanıza engel olur. Unutmamak gerekir ki, her sabah yeni bir gün.